In het Energiepark hebben Eduard Groen (Bomenbond Rijnland) en Joost Mentink (VoedzaamLand) een zogenaamde “poffertuin”gerealiseerd.
Een poffertuin is een cirkelvormige tuin met een diameter van 10 meter, gelegen in
het Energiepark te Leiden. Ons initiatief heeft betrekking op één van de drie
poffertuinen die eind 2024 zijn aangelegd. De naam van onze poffertuin is ‘Ziel van
Leiden’.
De poffertuinen in het Energiepark maken onderdeel uit van het zes kilometer lange
Singelpark van Leiden. De bedoeling van de gemeente Leiden is dat uiteindelijk circa
dertig poffertuinen in dit gebied worden aangelegd.
Waarom de naam Ziel van Leiden?
De bestaansbasis van Leiden is van oudsher verbonden met planten. Denk aan de
voedselgewassen rondom en in de stad, de verfplanten voor de wol- en
lakennijverheid, gruitplanten voor de bierbrouwerij en medicinale planten voor de
geneeskunst.
Daarbij willen we in onze poffertuin speciaal aandacht schenken aan de met Leiden
verbonden kleuren rood en wit. Al deze elementen maken volgens ons deel uit van
de ziel van Leiden. Deze inspiratie hebben we in het ontwerp vertaald naar een
ruimtelijke indeling van de poffertuin.
In poffertuin ‘Ziel van Leiden’ is de plattegrond van de binnenstad van Leiden te
herkennen. De paden verbeelden de Rijnarmen die door de stad stromen. Een lage
heg met winterlinden is aangeplant in de voor van de Singelstructuur en een lage
heg van Japanse kardinaalsmuts in de vorm van de oudste stadsvesten (Rapenburg,
Steenschuur en Oude Vest). Met die contouren in onze poffertuin hebben we in tien
speciale plantvakken gecreëerd. Het centrum van de poffertuin is een verbeelding
van de Burchtheuvel.
Tien plantvakken
Drie plantvakken aan de buitenrand zijn ingezaaid met een mengsel voor kruidenrijk
gras. Deze beplanting staat symbool voor het agrarische ommeland van Leiden.
De plantvakken binnen de twee heggenstructuren zijn beplant met gewassen die een
rol hebben gespeeld bij de ontstaansgeschiedenis van Leiden: zoals de wol- en
lakennijverheid, bierbrouwerij, universiteit, de burcht, de geneeskunst en 3 oktober.
In de poffertuin staan drie door ons aangeplante bomen die symbool staan voor drie
aloude bestaande iconische bomen in de binnenstad: de bruine beuk verwijst naar
Nicolaas Beets (Burcht), de ginkgo verwijst met Von Siebold (Hortus Botanicus) en
de Amerikaanse tulpenboom verwijst naar Herman Boerhave (Ceciliagasthuis).
Verbinden
Bij de aanleg en het onderhoud van de poffertuin proberen we zoveel mogelijk
mensen te betrekken opdat zij zich mede-eigenaar voelen. Bij de aanleg konden we
een beroep doen op de gemeente voor het aanbrengen van extra tuinaarde en voor
de houtsnippers. Medewerkers en cliënten van de Binnenvest hebben ons geholpen
bij de aanleg. Ook zijn we er welkom voor koffie en voor het gebruik maken van het
sanitair. Dat geldt laatste geldt ook voor de stichting Leidse Deken. Daarbij hebben
we van de vrijwilligers daar speciale kaardebol-planten gekregen voor de poffertuin.
Het onderhoud – en het samen oogsten – doen we samen met vrijwilligers van de
Bomenbond Rijnland en Voedzaam Land. Ook denken we aan culinaire activiteiten
met opbrengen uit de poffertuin en aan educatieve bijeenkomsten: verhalen vertellen
over de met Leiden verbonden bomen en planten.
De planten en bomen in de poffertuin
Kruidenrijk grasland
In deze plantvakken staat onder andere: Akkerhoornbloem, Gewone margriet,
Gewoon biggenkruid, Gewoon duizendblad, Glanshaver, Kamgras, Rode klaver,
Roodzwenkgras, Scherpe boterbloem, Vogelwikke en Witte klaver.
Rijn, Mare, Vliet
Waar de Rijnen samenstromen werd een trotse burcht gebouwd. Iets meer precies,
de samenkomst van de Rijn, de Mare en de Vliet. In de Burcht, staat een
karakteristieke bruinrode beuk. Deze beuk staat centraal in deze plot. Daaronder:
planten met een witte toets, zoals daslook.
3 oktober
Onlosmakelijk verbonden met Leiden: Pastinaak, wilde peen en ui.
Universiteit en Hortus
De Universiteit met het academiegebouw en de Hortus is Leiden pur sang. Centraal
staat de Ginkgo Biloba. Als onderbeplanting kiezen we planten met een rode toets.
Tevens sluiten we aan bij de jarenlange relatie tussen Leiden en Japan, wat onder
meer tot uiting komt door de van Siebold gedenktuin in de Hortus.
Als basis van dit plot is een Japans bloemenmengsel ingezaaid, aangevuld met
enkele planten, zoals Japanse gember.
Medicinale planten
De beroemde Leidse arts en botanicus Herman Boerhaave kweekte in zijn landgoed
Oud Poelgeest de Amerikaanse Tulpenboom (Liriodendron tulipifera). Deze boom
staat centraal in deze plot, samen met medicinale planten.
Denk hierbij aan soorten zoals gewone duivenkervel, valkruid, malrove, stinkende
gouwe, maarts viooltje, valeriaan, wondklaver, saffloer en hartgespan.
Bierbrouwerij
Gruitplanten zijn kruidenplanten die in Leiden bij het bierbrouwen werden gebruikt.
Denk daarbij aan soorten als boerenwormkruid, citroenmelisse, grote pimpernel,
hyssop, ijzerhard, kamille, mierikswortel, grote klis, aarmunt, wilde marjolein,
meekrap, lievevrouwebedstro, rozemarijn, salie, sint janskruid, tijm, citroenkruid en
duizendblad.
Hop
Een klein plantvak is ingericht voor de gewone wilde hop en verschillende
cultuurvariëteiten, ook van belang voor de bierbrouwerij. Ter ondersteuning van deze
klimplanten staan in dit plantvak ook haagbeukjes.
Wol- en lakennijverheid
Gebezigde terminologie: scheren, wassen, kammen, kaarden, verven, spinnen,
volder of voller, raam. Denk bij de verfplanten onder andere aan wede, wouw, gele
kamille, gewone ossentong, meekrap, verfbrem, geel walstro, gewone agrimonie,
wijnruit en bloedzuring. In dit vak verfplanten, maar ook andere gebruiksplanten zoals
de Kaardebol.